Door: Ronald Ohlsen, schrijver, dichter en docent
In 2005 stond De kellner en de levenden van Simon Vestdijk in de bestsellertop-60. De roman bleef vijf weken in de lijst staan en bereikte de zevende plaats. In januari van dat jaar was de 38e druk van dit meesterwerk verschenen en het kostte maar tien euro. Een goede marketingcampagne en de aantrekkelijke prijs zorgden voor een laatste opleving van de verkoopcijfers van de man die volgens Adriaan Roland Holst sneller schreef dan God kan lezen en die meer dan vijftig romans, tweehonderd verhalen, drieduizend gedichten, honderdvijftig essays en tien bundels met essays over muziek op zijn naam heeft staan.
Dat Vestdijk al bijna twintig jaar niet meer in de bestsellerlijsten voorkomt is op zich niet zo zorgwekkend. Zijn romans zijn veelvuldig uitgegeven en vandaag de dag vind je er in de meeste antiquariaten nog wel een paar. Daardoor zijn de meeste titels nog steeds voor een heel aantrekkelijk prijsje aan te schaffen. En wie niet van boeken kopen houdt, maar liever leent van de bibliotheek, kan daar ook altijd nog wel een paar titels aanvragen, als ze niet meer in de kasten op de leeszalen blijken te staan. Antiquariaten en bibliotheken leveren ons een mooie vorm van recycling op die uitstekend past bij de klimaatcrisis waarin we ons bevinden.
Wat ik wel zorgwekkend vind, is dat er van deze milieuvriendelijke mogelijkheden de laatste jaren steeds minder gebruik gemaakt lijkt te worden als het Vestdijk betreft. Een van de grootste Nederlandse schrijvers uit de vorige eeuw dreigt hierdoor langzaam in de vergetelheid te geraken. Als mensen al iets van hem gelezen hebben dan is dat vaak lang geleden. De roemruchte Vestdijkkring die de aandacht voor de schrijver sinds 1972 levend probeert te houden krijgt steeds minder leden. De laatste echte Vestdijkianen, zoals ze zichzelf ook wel noemen, hebben niet het eeuwige leven en er komen nauwelijks nog nieuwe leden bij.
Om dit tij te keren zouden veel meer literatuurliefhebbers (weer) eens een meesterwerk van Vestdijk ter hand moeten nemen. Want wie eenmaal verslingerd is geraakt aan de prachtige zinnen die deze meesterstilist schijnbaar achteloos aaneen wist te rijgen en zich heeft laten meevoeren in de duistere gedachtewerelden van de meer dan menselijke karakters die ronddolen in de tegelijkertijd herkenbare en vervreemdende universa waarin filosofie, psychologie, kunst en religie telkens weer worden samengesmolten tot één onontkoombaar wereldbeeld, die wil meer en die zal ontdekken dat er meer ís, veel meer, een schatkamer vol, die vrijelijk betreden kan worden door iedereen die nog vijf euro over heeft voor een boek of lid is van een bibliotheek.
Vestdijks omvangrijke oeuvre bevat zeker tien klassieke romans uit de Nederlandse literatuur die nog altijd onweerstaanbaar zijn. Ik noem Terug tot Ina Damman over de platonische liefde van Vestdijks literaire alter ego Anton Wachter, Else Böhler, Duits dienstmeisje over het opkomende nationaalsocialisme in het Duitsland van de jaren dertig, De nadagen van Pilatus over het vroege christendom in Rome, Ierse nachten over Ierland in het midden van de negentiende eeuw, Ivoren wachters over een hoogbegaafde lyceïst met een zeer slecht gebit, Pastorale 1943 over het Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, De koperen tuin over het culturele leven in een Nederlandse provinciehoofdstad, De filosoof en de sluipmoordenaar over François Marie Arouet alias Voltaire, Een alpenroman over de liefde tussen twee vrouwen in de jaren vijftig en De Leeuw en zijn Huid, een prachtige roman die speelt in Venetië in de jaren na de val van Napoleon.
De kellner en de levenden, waarin de dag des oordeels een belangrijk gegeven is, hoort ook in het lijstje thuis. Bovendien heeft Vestdijk een uitstekend boek geschreven over poëzie getiteld De glanzende kiemcel. En er zijn voor poëzieminnenden in de verzamelbundels met Vestdijks gedichten ook genoeg parels op te duiken. Allemaal werk dat de bestsellerlijsten al decennia niet meer bereikt, maar dat desalniettemin nog steeds volop gelezen zou moeten worden. Waarom? Omdat het prachtig is. En ook een beetje omdat het al voorhanden is en er dus geen bomen meer voor gekapt hoeven te worden.
—
Ronald Ohlsen schreef drie romans, twee dichtbundels, het essay Oliebollencabaret en een reisboek over Istanbul. Hij is medewerker van literair weblog Tzum en van de Vestdijkkroniek en hij is verbonden als docent Nederlands aan de Rijksuniversiteit Groningen en als docent proza aan de Schrijversvakschool Groningen.
Bestselleritis
De boekenwereld is besmet met de bestselleritis. Het is makkelijk om je boeken online te kopen, maar een groot nadeel is dat je niet meer de toevallige tip of vondst van de boekhandelaar krijgt. Algoritmes toveren vooral de bestsellers op je beeldscherm. Trouwens, de hele boekenwereld wordt steeds commerciëler waardoor het boekenaanbod steeds minder divers en gedurfd is. Jammer, want het is juist zo leuk om een nieuwe schrijver te ontdekken. Met deze rubriek hopen we de meer avontuurlijke tips boven water te krijgen. Elke aflevering vertelt iemand over een boek dat indruk op hem maakte. Dit mag elk boek zijn, zolang het maar niet in de bestseller top 60 staat.
