Door: Ton Kee, in werkend leven directeur van Academie Minerva en het UMCG, nu actief bij de wekelijkse Boekentafel van Godert Walter en als voorzitter van de werkgroep cultuur van de PvdA Groningen.
Er hoeft niks mis te zijn met goed verkochte boeken. Soms zijn ze namelijk prachtig zoals recent de biografie over Erasmus van Sandra Langereis of de twee laatste romans van Anjet Daanje. De meeste boeken bereiken echter een beperkte kring van lezers en dat kan heel jammer zijn; voor de niet-lezers en voor de schrijver natuurlijk.
Tot mijn eigen favorieten behoren een flink aantal in Nederland weinig of niet meer gelezen boeken. Omdat een column kort moet zijn, noem ik er slechts drie; wel voorzien van een soortnaam, want er zijn veel lotgenoten.
Het niet vertaalde boek: Nice Work van David Lodge
Het komt voor dat geweldige schrijvers wel succes behalen in eigen land, maar in vertaling ongelezen blijven. Een voorbeeld daarvan is David Lodge. In Engeland fameus om zijn campusromans die zich vrijwel altijd afspelen op de universiteit van het tot Rummidge omgedoopte Birmingham en vaak zo geestig zijn, dat hardop lachen onvermijdelijk is. Zijn boeken zijn wereldwijd uitstekend verkocht, maar niet in Nederland. Na een schuchtere poging in de jaren tachtig is er van zijn uitgebreide oeuvre niets meer vertaald. Dat gebrek aan succes in ons land heeft een mooie keerzijde voor oprechte fans, want als die elkaars gedeelde enthousiasme ontdekken, zijn ze vrienden voor het leven. Zo verging het mij althans toen ik jaren geleden in de trein iemand sprak die ook dol was op Lodge. Je voelt je ogenblikkelijk zielsverwant en lid van een bijna geheim genootschap.
Uit het rijke aanbod kies ik voor Nice Work, een kostelijk verhaal, gesitueerd in de jaren tachtig van de vorige eeuw, over een confrontatie én romance tussen een praktisch ingestelde fabrieksdirecteur en een postmoderne, door Foucault en Derrida geïnspireerde literatuurdocente.
Het onderschoven boek – Joseph und seine Brüder van Thomas Mann
Thomas Mann heeft zeker bestsellers geschreven. Vooral Buddenbrooks en De Toverberg waren vanaf verschijning een succes en worden nog altijd verkocht en gelezen. Dat gold en geldt veel minder voor ‘Joseph und seine Brüder’, dat door Mann zelf tot zijn beste werk werd gerekend. Tot zijn niet geringe ergernis werd de Joseph ook door mensen die hij hoogachtte niet gelezen. Adorno, die tijdens beider ballingschap in Californië, door Mann werd geraadpleegd om zijn kennis van de atonale muziek bij te spijkeren ten behoeve van zijn laatste grote roman, Doktor Faustus, meldt dat de schrijver nooit naliet, als het over de Joseph ging, te melden ‘die u, zoals ik weet, niet gelezen hebt, Herr Adorno’.
In mijn ogen had de Tovenaar volkomen gelijk en is het een magistraal werk. Ontstaan dankzij een uitspraak van Goethe, die het Jozef-verhaal prachtig vond, maar veel te kort. Dat was een kolfje naar de hand van Thomas Mann. Hij liet er zijn rijke fantasie in combinatie met gedegen kennis van de oude culturen op los en schreef er vier kloeke boeken over die betoverend mooi en dankzij Manns ironie ook nog geestig zijn. Alle bijbelse figuren, van Abraham tot de zonen van Jozef komen tot leven en krijgen hun eigen karakteristieke kenmerken. De vrouw van Potifar, die we alleen maar kenden als de intens gemene slechterik die Jozef probeert te verleiden tot dat ‘hele erge’ en hem bij gebrek aan succes beschuldigt van verkrachting waardoor hij in de gevangenis belandt, krijgt hier ruim honderd pagina’s waarin ze een naam krijgt, Mut-em-Enet, en een mens van vlees en bloed wordt met diepe, zeer verboden, verlangens naar de wonderschone man die Jozef was.
Het vergeten boek – De Kapellekensbaan van Louis Paul Boon
In de jaren vijftig van de vorige eeuw schreef Louis Paul Boon De Kapellekensbaan/Zomer te Termuren, een ongeëvenaarde combinatie van verhalen en beschouwingen. Centraal staat de roman over Ondineke ‘van de vuile huizen’. Vanaf haar geboorte een serpent dat haar omgeving terroriseert, maar er zelf nooit wijzer van wordt. Tussen het verhaal door lezen we de vaak vermakelijke, maar ook ernstige discussies van Boontje met zijn vrienden over alles wat er in de wereld gebeurt. Bij de eerste volledige uitgave vlak voor zijn dood schreef hij “Nog steeds kan ik de laatste bladzijden van de roman over Ondineke en haar dochters niet herlezen zonder me af te vragen wie me bij het schrijven daarvan de hand heeft vastgenomen en gezegd: Kom, sukkeltje, ik zal je wat helpen.” Hij was in zijn eigen woorden ‘geniaal, maar met te korte beentjes’. Mede door deze boeken werd hij in de jaren zeventig een serieuze kandidaat voor de Nobelprijs, maar helaas overleed hij te vroeg om dat nog te kunnen meemaken. Waardering genoeg dus in de literaire wereld, geen bestseller maar redelijk verkocht. Inmiddels bijna vergeten. Ten onrechte. Lees Boon!
Bestseller? Nietes! Over avontuurlijk lezen.
De boekenwereld is besmet met de bestselleritis. Het is makkelijk om je boeken online te kopen, maar een groot nadeel is dat je niet meer de toevallige tip of vondst van de boekhandelaar krijgt. Algoritmes toveren vooral de bestsellers op je beeldscherm. Trouwens, de hele boekenwereld wordt steeds commerciëler waardoor het boekenaanbod steeds minder divers en gedurfd is. Jammer, want het is juist zo leuk om een nieuwe schrijver te ontdekken. Met deze rubriek hopen we de meer avontuurlijke tips boven water te krijgen. Elke aflevering vertelt iemand over een boek dat indruk op hem maakte. Dit mag elk boek zijn, zolang het maar niet in de bestseller top 60 staat.
