Handleiding voor herdenken

Houvast één: herdenken doe je niet alleen
Je staat hier tussen wie voor en na je komt en kwam
een mens is als een mens voor de mens, dat moeten we blijven bewijzen
allen die zich hier bevinden, worden in gelijke situaties gelijk behandeld

Houvast twee: herdenken gaat over toekomst en verleden
herinneren en voorkomen zijn corresponderende vaten
die er voor iedereen anders uit kunnen zien. De één
herdenkt in stilte en de ander spreekt op straat
voorbijgangers aan, hangt vlaggen uit het raam
Herdenken kan onzichtbaar zijn en toch bestaan
Houvast drie: vergeten is natuurlijk, juist daarom
is het van belang de paden in je brein te onderhouden
Rijdt er regelmatig met de mentale plantsoendienst langs
Niet alleen op deze dag, op alle momenten die ertoe doen:
verjaardag, demonstratie, bakkersbezoek, stolpersteine op de hoek
soms is één gedachtenflits genoeg
Af en toe moet je langer blijven staan
Houvast vier: cijfers zijn belangrijk, orde van grootte
dient om overzicht te geven, maar het werkelijke
weten komt wanneer je achter elk getal het gezicht
weer ziet. Laten we oefenen.
Uit dit dorp zijn in het archief honderdachttien mensen bekend, waarvan:

Vijf burgers in Nederlands-Indië
Vier militairen
Twee dwangarbeiders
Zesentwintig verzetsdeelnemers
Zeven Joodse inwoners
Eén collaborateur
Twaalf burgers
Houvast vijf: vergeet niet dat voor alles
wat is vastgelegd, er ook cijfers en gezichten
zijn die we niet meer terug kunnen vinden. Vroeger en nu.
Ook dat is herdenken: weten dat we ondanks alles
zijn vergeten, je opnieuw voornemen en opnieuw
wat we begrijpen te bewaren en door te geven

Groningen, mei 2024

Esmé van den Boom